Autor:
1) dr Justyna Zaborowska
Endometrioza jest złożoną i często bolesną chorobą, która dotyka około 1 na 10 kobiet. Występuje, gdy tkanka podobna do wyściółki macicy zaczyna rozwijać się poza nią. Ogniska endometrialne mogą pojawić się na jajnikach, jajowodach, zewnętrznej powierzchni macicy oraz innych narządach w obrębie miednicy i poza nią. Podstawową cechą endometriozy jest to, że ta nieprawidłowo umieszczona tkanka w dalszym ciągu działa tak, jak w miejscu fizjologicznego występowania: gęstnieje, rozpada się i krwawi podczas każdego cyklu menstruacyjnego. Jednakże, ponieważ tkanka ta znajduje się poza macicą i nie ma możliwości wydostania się z organizmu, zostaje „uwięziona”. Może to prowadzić do miejscowych podrażnień i tworzenia się zrostów.
Dla kobiet – „wojowniczek”, które codziennie zmagają się z endometriozą, komfort często może wydawać się marzeniem, który jest poza zasięgiem.
Endometrioza to nie tylko ból występujący „o tej porze miesiąca”; jest to schorzenie przewlekłe, które może zmieniać, a wręcz warunkować rytm codziennego funkcjonowania. Kluczem do otwarcia bram tej twierdzy jest żywność, po którą sięgamy na co dzień.
Stan zapalny i jego połączenia
Endometrioza jest jak nieproszony gość, który powoduje chaos w postaci stanu zapalnego. To nie jest stan zapalny, który widzisz, gdy skręcisz kostkę – jest to stan wewnętrzny, często ukryty, ale równie uciążliwy. U pacjentek z endometriozą niejednokrotnie występują objawy ze strony przewodu pokarmowego [patrz źródło 1]. Przyczyny tych objawów u pacjentek są różne, począwszy od obecności zmian endometriotycznych w jelitach, a skończywszy na częstszym występowaniu nietolerancji pokarmowych, alergii czy zespołu jelita drażliwego [patrz źródło 2].
Schink i wsp. odkryli, że częstość występowania nietolerancji pokarmowych u pacjentek z endometriozą była prawie czterokrotnie większa niż u osób bez współwystępującej choroby [patrz źródło 3]. Oto potężny sekret: odpowiednia dieta może odwrócić losy tej „niewidzialnej wojny wewnętrznej”. Pierwszą linią obrony jest dieta przeciwzapalna. Chodzi o wybór sprzymierzeńców w postaci pokarmów, o których wiadomo, że są delikatne i wspierają organizm. Traktuj żywność jako wsparcie procesu leczenia. Zastanów się nad konsekwencjami każdego zjedzonego kęsa. Diagnozowanie i leczenie zaburzeń związanych z dietą, w szczególności nietolerancji pokarmowych lub alergii, poprzez interwencje żywieniowe może poprawić ogólne samopoczucie i złagodzić objawy, takie jak bóle brzucha, wzdęcia czy nudności. Priorytetowo wybieraj pełnowartościową i niskoprzetworzoną żywność. Pamiętaj, że jakość jest kluczowa, szczególną uwagę przykładaj do niej przy wyborze przetworów mięsnych.
Żywność, którą warto włączyć w dietę przy endometriozie
1. Owoce i warzywa: dieta bogata w owoce i warzywa, szczególnie te bogate w przeciwutleniacze, takie jak jagody, szpinak i brokuły, może zwalczać stany zapalne i stres oksydacyjny. Wybierz odmianę o żywych i intensywnych kolorach [patrz źródło 4].
2. Dobre tłuszcze: zbadano rolę tłuszczów w rozwoju endometriozy, przy czym potencjalnymi czynnikami mającymi wpływ jest rodzaj i ilość spożywanych tłuszczów. Badanie przeprowadzone przez Missmera i wsp. sugerują, że niektóre kwasy tłuszczowe mogą wywierać większy wpływ na rozwój i przebieg choroby niż inne. Spożywanie kwasu palmitynowego (jeden z nasyconych kwasów tłuszczowych), a także tłuszczów nienasyconych o konfiguracji trans zostało szczególnie powiązane ze zwiększonym ryzykiem rozwoju endometriozy. Jednocześnie osoby charakteryzujące się spożyciem większych ilości kwasów tłuszczowych wielonienasyconych z rodziny omega-3 wykazywały mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia tej choroby, niż grupa, która spożywała istotnie mniejszą ich ilość [patrz źródło 5].
Spożywaj tłuste ryby, takie jak łosoś oraz małe, niskotoksyczne ryby, jak np. makrela, sardynki i śledź (możliwie unikając ryb Bałtyckich – patrz źródło 6), a także nasiona lnu (siemię lniane), szałwii hiszpańskiej (chia) i orzechy włoskie, które są doskonałym źródłem kwasów tłuszczowych omega-3.
3. Żywność probiotyczna i prebiotyczna: w kontekście endometriozy zdrowie jelit ma bezpośredni wpływ na przebieg procesów zapalnych i związane z tą chorobą wahania hormonalne. Hipokrates, ojciec medycyny, stwierdził, że „wszystkie choroby zaczynają się w jelitach”. Pacjentki z endometriozą wykazują zwykle mniejszą różnorodność bakteryjną w porównaniu z osobami zdrowymi (patrz źródło 7). Prawidłowy skład mikrobiomu jelitowemu zapobiega rozluźnieniu połączeń ścisłych i zmniejsza ryzyko kolonizacji szczepami patogennymi. Jedz pokarmy bogate w bakterie kwasu mlekowego, takie jak kiszonki (kapusta kiszona, ogórki, kimchi) oraz produkty prebiotyczne, bogate w błonnik, który w procesie fermentacji dostarczy pożywki mikrobiocie, takie jak czosnek, awokado, zielonkawe banany oraz zielone warzywa liściaste.
Żywność, której należy unikać
1. Żywność wysokoprzetworzona: bogata w tłuszcze o konfiguracji trans, dodatki do żywności i duże ilości cukru – przetworzona żywność maksymalizuje poziom stanu zapalnego i może zaostrzać objawy endometriozy. Minimalizuj spożycie słonych przekąsek, dań gotowych i typu instant oraz fast foodów.
2. Alkohol: Unikanie alkoholu jest szczególnie ważne dla osób chorych na endometriozę ze względu na jego wpływ na równowagę hormonalną i reakcje zapalne w organizmie. Spożywanie alkoholu może prowadzić do wzrostu poziomu żeńskich hormonów płciowych – estrogenów. Ponadto alkohol działa prozapalnie, potencjalnie nasilając przewlekły ból i dyskomfort związany z chorobą. Upośledza także czynność wątroby, ograniczając zdolność organizmu do detoksykacji i skutecznego eliminowania nadmiaru hormonów.
Nadwrażliwość na gluten, celiakia i nietolerancja histaminy
Dla osób chorych na endometriozę korzystna może być ocena ich tolerancji zarówno glutenu, jak i histaminy, ponieważ obie substancje mogą mieć znaczący wpływ na ich stan. Spożycie glutenu może u niektórych osób wywołać wzrost produkcji zonuliny. Zonulina odgrywa kluczową rolę w regulacji połączeń ścisłych w jelicie, które pełnią rolę „strażników”, kontrolując substancje przedostające się do krwiobiegu i uniemożliwiając przedostanie się szkodliwych substancji, jak np. endotoksyny bakteryjne. Podwyższony poziom zonuliny może prowadzić do rozluźnienia wspomnianych połączeń ścisłych, umożliwiając cząstkom, takim jak toksyny i drobnoustroje, przedostanie się do krwiobiegu i wywołanie niepożądanych skutków. Jest to szczególnie istotne w przypadku endometriozy, gdzie obserwuje się podwyższony poziom interferonu gamma (IFN-γ) i interleukiny-6 (IL-6) [patrz źródło 8]. Osoby z endometriozą parokrotnie częściej mogą chorować na celiakię, stąd jeśli obserwujesz pogorszenie objawów po produktach zawierających pszenicę, jęczmień lub żyto lub u Twoich bliskich krewnych występowała celiakia – poddaj się diagnostyce.
Niemniej istotnym czynnikiem jest histamina – bierze ona udział w różnych funkcjach organizmu, takich jak regulacja poziomu kwasu żołądkowego, stymulowanie aktywności mózgu i wpływ na libido, jak również wystąpienie i nasilenie reakcji alergicznych. Warto zauważyć, że histamina odgrywa również rolę w produkcji estrogenów. Może nasilać objawy związane z endometriozą, dlatego wskazane jest ograniczenie lub unikanie pokarmów bogatych w histaminę lub tych, o których wiadomo, że stymulują jej uwalnianie w organizmie. Należy pamiętać, że wrażliwość na pokarmy bogate w histaminę może zmieniać się w trakcie cyklu menstruacyjnego. Zazwyczaj u chorych występuje zmniejszona wrażliwość w fazach niskiego poziomu estrogenu, na przykład tuż po menstruacji oraz zwiększona wrażliwość w fazach wysokiego poziomu estrogenu, takich jak owulacja i okres przedmiesiączkowy.
Suplementy: Twoje odżywcze wsparcie
Niektóre diety mogą wymagać wsparcia i wtedy zasadnym będzie sięgnięcie po suplementy, oferując możliwość uzupełnienia potrzebnych składników tam gdzie jest ono najbardziej potrzebne. Co ważne, suplementację należy dobierać indywidualnie do potrzeb.
Ocena źródła i jakości suplementów, w tym certyfikatów i niezależnych badań (patrz badamysuplementy.pl) potwierdzających ich jakość, jest kluczem do zapewnienia ich skuteczności i bezpieczeństwa w możliwym łagodzeniu objawów endometriozy.
Suplementy mogą być Twoim sprzymierzeńcem, ale tylko wtedy, gdy przy ich produkcji przestrzega się rygorystycznych norm bezpieczeństwa zapewniając przejrzystość pochodzenia składników. Inwestycja w badania kliniczne i szczegółowe testy, znacznie wykraczające poza podstawowe przepisy, to zadanie producentów. Działania takie mogą sprawić by na rynku były suplementy, które są nie tylko skuteczne, ale także bezpieczne w czasie długotrwałego stosowania. Pamiętaj, że jeśli chodzi o suplementy, nie kupujesz tylko produktu; inwestujesz przede wszystkim w swoje zdrowie.
Podróż do dobrego samopoczucia
Leczenie endometriozy wymaga kompleksowej strategii, która koncentruje się na zmniejszeniu poziomu stanu zapalnego, wzmocnieniu procesów detoksykacji i łagodzeniu występujących objawów. Chodzi o znalezienie tego, co rezonuje z Twoim ciałem i pozwala „żyć w pełni”, nawet jeśli jeszcze dziś wydaje Ci się to niemożliwe.
Mój apel do niesamowitych kobiet, które wyruszają w tę podróż: wiedzcie, że każdy drobny krok w stronę zdrowia przywraca kontrolę nad dobrym życiem.
Źródła:
1. Maroun P et al. Relevance of gastrointestinal symptoms in endometriosis. Aust NZJ Obstet Gynaecol. 2009. 49(4):411-4. doi: 10.1111/j.1479-828X.2009.01030.x.
2. Ek M et al. Gastrointestinal symptoms among endometriosis patients–A case-cohort study. BMC Womens Health. 2015. 15:59. doi: 10.1186/s12905-015-0213-2.
3. Schink M et al. Different nutrient intake and prevalence of gastrointestinal comorbidities in women with endometriosis. J Physiol Pharmacol. 2019. 70(2). doi: 10.26402/jpp.2019.2.09.
4. Harris HR et al. Fruit and vegetable consumption and risk of endometriosis. Hum Reprod. 2018. 33(4):715-727. doi: 10.1093/humrep/dey014.
5. Missmer S. et al. A prospective study of dietary fat consumption and endometriosis risk. Hum Reprod. 25(6):1528-35. doi: 10.1093/humrep/deq044. Epub 2010 Mar 23.
6. https://mir.gdynia.pl/ocena-narazenia-konsumentow-ryb-na-szkodliwe-dzialanie-zanieczyszczen/
7. Svensso A et al. Associations Between Endometriosis and Gut Microbiota. Reprod Sci. 2021. 28(8):2367-2377. doi: 10.1007/s43032-021-00506-5.
8. Marziali M. et al. Gluten-free diet: a new strategy for management of painful endometriosis related symptoms? Minevra Chir. 67(6):499-504.
